Eskutoideak

Eskutoideak

Eskutoideak 2018ko udan Granadako (Andaluzia) unibertsitate batean aurkitu zituzten matematikari talde batek. Eskutoideak zelula epitelialak deskribatzeko formula dira eta gure larruazalean kokatuta daude. Normalean “Y” batekin daude lotuta. 

Hasieran pentsatu zuten eskutoideak prisma forma zutela, baina geroago konturatu ziren forma irregularra zutela, baina oin antzekoekin, argazkian bezala. Zelula hauek elkarri itsatsita daude, LEGO piezak bezala. 

Izena Luis Escudero matematikariagatik dator, baina eskutoideak agertu zenean ingeles batzuek pentsatu zuten latinezko kakalardoengatik datorrela, hain zuzen, eskueltoa duen kakalardoa, eta ideia hori ere gaur egun onartuta dago. 

NOBEL SARIAK

      Nobel sariak

Nobel sarien fundatzailea, Alfred Nobel da.

Alfred Bernhard  Nobel ,Suedian jaio zen 1833ko urriaren 21ean.

Bera dinamiten asmatzailea zen eta gainera,kimikaria,asmatzailea eta ingeniería  zen.

The Nobel sariak orain arte  ospetsuenak dira munduan, gizateriaren  guztiei pertsona bat edo
gehiago ekarpena aitortuz.

Kategorietan ere: fisika,kimika,fisologia,medikuntza,literatura eta bakea urte bakoitzeko sari
hauek  Suedian eta Norvegian ematen dira.

Kategoria bakoitzeko gehienez hiru pertsona egiten dituzte eta gizartediaren garapenean
nabarmen laguntzen dio duten ikerketak edo aurkikuntzak egin dituztenak aitortzeko diseinatuta
daude.

Horrela, Poloniar bezalako  zientzialariak historian zehar aitortu dira, nahiz eta Frantzian
nazionalizatu, Marie Curie saritu egin da birritan, behin Henri Becquerel-ek aurkitutako
errazio-fenomenoen inguruko ikerketagatik eta behin irratiaren elementuak aurkitzeagatik
eta polonio  edo Francisco barre-Usinor eta Luc  Montangnier gizakien immunode fisiaren
birusagatik  aitortu zirenak.

NAUKAS

Naukas online plataforma bat da.Zientzialari talde batek sortu du jendeari zientziari buruzko gauzak erakusteko modu dibertigarri batean.2018an Bilbon antolatu zen BZP(Bizkaia zientzia plaza) ekintza.Astebeteko ekintza hau (hitzaldiak, antzerkiak...)zientzia inguruko gertaerarik garrantzitsuena

Alboka

Albokaren zatiak

Alboka euskal haize instrumentu tradizionala da. Bi adarrez eta zurezko soporte batez osatuta dago. Musikalki, bi tutuak independienteak dira, baina aldi berean jotzen dira. Normalki, albokariek ezkerreko bost zuloko kanaberarekin melodia jotzen dute eta eskumako hiru zulokoarekin laguntza Alboka, normalki, panderoarekin laguntzen da, eta jota, porrusalda eta martxa dira ohiko abesti motak. Jotzerakoan, arnasketa zirkularra erabili behar da, arnasa hartuz eta joaz aldi berean.

Albokari oso ezagun bat, Leon Bilbao izan zen eta gaur egun, beste batzuk daude, adibidez Mariano Barrenetzea.

21. KORRIKA

21. KORRIKA

   Korrika Aek euskaltegiak antolatzen du, bi urtean behin, euskararen erabilera
sabaltzeko. Euskal Herrian zehar egiten den ibilbide hau, bi aste inguru irauten
du, 2300 kilometrokoa da eta urtero aldatzen da. Hasieratik amaierara lekukoa
eskuz-esku herriz-herri aldatzen da.

   Lehenengo korrika 1980an izan zen Oñatitik Bilbora. Hasieran urtero egiten
zuten baina, baina lan handia denez handik lau urtetara bi urtean behin egitea
erabaki zuten.

   2019ko Korrika hogeita bat garrena da, Garesetik Gasteizera izango da,
Apirilaren 4tik 14era. Aurtengo leloa klika da, hau da gure buruan klik egitea eta
euskara erabiltzea, egia esanda, euskaldun egiteko hori da falta zaiguna.
Korrikan parte hartu ez arren, telebistan eta irratian jarraitu ahalko dugu.

  

ONA HEMEN BIDEOKLIPA: KLIKA

PABLO PICASSO

Pablo Picasso

Pablo Picasso 1881ean jaio zen urriaren 25ean, Malagan,
eta 1973ko apirilaren 8an hil zen Mougins-en,
espainiar eskultore eta margolari bat izan zen.

Pablo txikitan ez zen oso ikasle ona,

baina margotzeko trebetasun handia erakusten zuen.
1891n, hamar urte zituela, familia A Coruñara joan zen bere aitak ,
Da Guarda institutuan lanpostu bat lortu baitzuen.

Lau urte geroago 1895ean, bere aitak lanpostu berri bat lortu zuen,
baina Bartzelonako Eskola d'Arts i Oficis de la Llotjan.
Eskola honetan Pablo onartu zuten eta 1986an hamabost urte baino ez zituela,
bere lehenengo lantegia ipini zuen Bartzelonan.

Bere irudi famatuenak hauek dira:Gernika,Avignoneko damak,hiru musikariak,
Musua...

BREXIT

Brexit ingelesezko jatorria duen hitz konposatua da (British +
Exit). Honek esan nahi duena da britaniarrek europako ekonomiatik
alde egin nahi dutela.

Erresuma  Batuak europatik irteteko erreferenduma izan zuen.
2016ko ekainaren 23an errefereduma egin zen eta ekainaren 24an
eman zituzten emaitzak definitiboak: %51,9 Europar Batasunetik
alde egitearen alde bozkatu zuten eta %48,1 Europear Batasunean
mantentzearen alde.

DOLORES IBARRURI

DOLORES IBARRURI

Dolores Ibarruri Gomez, Pasionaria deitua, Madrilen 1989-ko azaoaren 12-an,
Bizkaitar politikari komunista izan zen. 1895-ko abenduaren 9-an  jaio zen,
Gallartan eta Euskal Herrian sortutako politikari handienetakoa eta mugimendu
komunistako emakumerik ezagunenetakoa izan da.

1989-eko azaroaren 12-an hil zen, Madrilego hilerri zibilan eta heriotzaren egunean
93 urte zituen.

Bi sari mota irabazi zituen. Alde batetik Leninen Ordena Bakearen Lenin saria eta
bestetik Order of the Victory of Socialism saria.

ATHLETIC,EMAKUMEAK ETA MIREN EDURNE SALSAMENDI

Athletic,emakumeak eta
Miren Edurne Salsamendi

Ez da inoiz izan Athletic futbol taldean ezta ere ez diote emakumeei
tratatu berdin, baina, Miren Edurne Salsamendi lortu zuten emakumeei
berdin tratatzea. Miren Edurne Salsamendik ez zuen minutu bat
ere jokatu Athleticen, baina klubaren aro modernoko figurarik
garrantzitsuenetako bat da. 1972ko apirilaren 19an, La Gaceta del Norte
egunkarian, emakumezkoek bazkide
oso izateko zuten eskubidea publikoki aldarrikatu zuen.

STREET ART

Kaleko artea edo street art fenomenoa, arte bisualen artean

XX. mendearen azken laurdenean eta bereziki XXI. mendearen

hasieran garatutako joera artistikoa da.
Graffiti kontsideratzen dute askok kaleko artearen lehen adierazpideetako bat, baina

haren ondoren etorri denari "post-graffiti" edo "neo-graffiti"

ere esan izan zaio.

Graffiti mugimendu nagusi horretatik, beste joera batzuk joan

ziren sortzen: kartelak, sticker edo pegatinak, stencil edo txantiloiak...

BREXIT

Europar Batasuna 1973 aren urtarrilaren batean sortu zen, gaur egun 28
herrialdek hartzen dute parte. Baina, 2016.urtean, ekainean hain zuzen ere,
britainiarrek E.B.tik ateratzea erabaki zuten.

2015. urtean David Cameronek, Britainiako lehendakari ohiak, erreferendum
bat egitea proposatu zuen, Britainiar Handia E.B. jarraitu beharko zuen
erabakitzeko eta % 52 ak ezezkoa bozkatu zuen.

Beste gauza batzuen artean, Europar Batasunean egoteak, pertsonak,
merkantziak, zerbitzuak eta dirua askatasunez garraiatzea dakartza.

MARTXOAK 8

HIPATIA

Hipatia lehenengo emakume zientzialaria izan zen,

Egiptokoa ze, Alexandriakoa hain zuzen ere.Bere jaiotza 370ean

izan zen, heriotza ,berriz, 415ean.

Hipatiaren jarduerak matematikaria, filosofoa,

astronomoa, idazlea eta asmatzailea izan ziren.

Garai hartan bere familia oso ospetsua zen, bere aita Teon zelako filosofoa, matematikaria eta astronomoa, orduan Hipatiak oso gaizki pasatu zuen herriko guztiak konturatu zirenean zientzialaria zela. Garai horretan oso txarto ikusten zen neska bat lanik izatea eta askoz gehiago zientzialaria izatea, bakarrik zegoen ondo ikusita emakumeak etxeko andreak izatea. Baina Hipatiak ez zuen amore eman eta lortu zuen.

Aurora borealak

Aurora borealak.

Fenomeno hau gauean ikusiko distira bat da, ohikoena eremu polarretan agertzea da. Iparrean
fenomeno hau aurora boreal izenaz ezagutzen dugu, berriz, Hegoan aurora austral izenaz.

Aurora urritik hasita martxora gutxi-gora behera ikus daiteke, urtean zehar baten bat ikusi arren. Hobeto
ikusteko hilabete onenak urtarrila eta otsaila izanten dira.

Fenomeno honek ez du kolorerik, ez forma finkorik etengabe mugitzen da eta gainera oso azkar.
Normalean aurora borealak gauaren hasieran arku txiki batek bakarrik osatzen du, ondoren handiago
egiten da.

Hona hemen bideo txiki bat

Marie Curie

Maria Salomea Skłodowska-Curie poloniarra,
1867ko azaroaren 7an
jaio eta  1934ko uztailaren 4an hil zen.
Marie Curie izenarekin
ezaguna egin zen. Lehen emakumea izan zen
fisika eta kimikan
nobel saria irabazten. Gainera, Parisko
Unibertsitatean lehenengo
emakume irakaslea izan zen.

Varsovian jaio zen eta ezkutuan ikasi zuen
Varsoviako unibertsitate
flotantean eta bere formazio zientifikoa hasi
zuen hiri horretan.

Bere aurkikuntzek biltzen dute
erradioaktibitateari buruzko lehen
ikasketak (berak asmatutako terminoa) isotopo
erradioaktiboak isolatzeko teknikak eta bi
elementuren aurkikuntza egin zituen :
polonioa eta radioa.

EMAKUME ESANGURATSUAK

MARIA CALLAS

Maria Callas, New Yorken, 1923ko abenduaren 2an jaio zen eta Parisen, 1977ko irailaren 16an hil zen, miokardio infartu baten eraginez. Maria Callas, XX. mendeko, opera abeslari ospetsuenetarikoa izan zen. 2007. urtean, Karrera artistikoari Grammy saria eman zioten.

Musika ikasketak amaitu eta gero, 1947. urtean opera abesten hasi zen. 1949. urtean, Italiako ahotsa deitzen zuten. Hainbat abeslari famatuekin egin zuen lan, adibidez, Giuseppe Di Stefanorekin eta Alfredo Krausekin. 1960an bikote bat zuen eta opera abesteari utzi zion, bakarrik denboralditxo bat baina, berriro abesten hasi nahi zuenean, ahotsari, zerbait kalte egin zion eta ez zuen inoiz ahots berdina berreskuratu.

Freddie Mercury,Queen eta Bohemia Rhapsody

Freddie Mercury,Queen eta Bohemian Rhapsody

Bohemian Rhapshody Queen rock talde ingelesak “A night” bildumaren barnean
kaleratu zuen abestia da.

Freddie Mercury  1946ko irailaren5a Londresen jaio zen eta 1991 azaroaren 24a hil zen
45 urtekin. Rock talde britaniar baten abeslari bat zen.

Queen 1970ko hamarkadan sortutako britainiar rock taldea da. Talde horren barruan
Freddie Mercury abeslaria, Brian May gitarrajolea , Roger Taylor bateria jolea eta John
Deacon baxu jotzaileazeuden. Beraien lehen diskoa 1973a urtean atera zuten.

   Bohemia Rhapshody  Freddie Mercuryren abesti bat da.1975an beraien
albumean argitaratu zen .Gaur egun pelikula bat egin dute

MIKROPLASTIKOAK

Mikroplastikoak 1 eta 5 mm bitarteko plastikozko partikulak dira.
Erakundearen arabera mikroplastikoak

ez ziren existitzen

1950erarte,orain, berriz, 250

milioi tona baino gehiago

sortzen dira urtean.

Zenbait

mikroplastikoak ingurunean

izan dezaketen eragina aztertzen ari dira.

Itsasoan gero eta hondakin gehiago

daude, ondorioz, mikroplastikoen kopurua ere

igotzen ari da. Partikula horien arrisku nagusia

kate trofikoan sartzea da,hau da, itsasoan bizi

diren animaliak partikula horiek jaten baldin

badituzte,gero guk animali horiek jaten baditugu

partikula txar horiek gure organismoan sartzen dira.

BIZKAIKO BERTSOLARI TXAPELKETA 2018

4.350 bertsozale elkartu dira Bilbao Arenan gaur arratsaldean
Bizkaiko Bertsolari Txapelketaren finalean;
Jon Enbeitak jantzi dio txapela Onintza Enbeitari entzuleen txalo artean;
Etxahun Lekuegaz jokatu du buruz-burukoa Enbeitak.Zortzi bertsolariek
hainbat ariketa egin dituzte. Lehenengo atala amaitu denean, Etxahun Lekuek
eta Onintza Enbeitak lortu dute puntu gehien batzea eta eurek kantatu
dute buruz-burukoan. Azkenean,

Enbeitak jantzi du txapela Jon Enbeitaren eskutik

. Horrela geratu da sailkapena:

1.Onintza Enbeita Maguregi 843,5
2.Etxahun Lekue Etxebarria 814,5
3.Xabat Galletebeitia Abaroa 493
4.Jone Uria Albizuri 489
5.Nerea Ibarzabal Salegi 489
6.Miren Amuriza Plaza 486,5
7.Eneko Abasolo Txabarri 'Abarkas' 463,5
8.Aitor Bizkarra Ruiz 461,5